Çankırı Mevlevihanesi

Çankırı Belediyesi 
Dr. Rıfkı Kamil Urga Çankırı Araştırmaları Merkezi 
ve 
Çankırı Araştırmaları [ www.cansaati.org ] Sitesi 

Çankırı Mevlevihanesi Kampanyası 

Kampanya Çağrı Metni
(kampanya başlangıç 25/01/2006)

Dünyanın kaosa sürüklendiği, fertlerin bunalımlarına çare bulamadığı şu yaşadığımız çağda Mevlana Hazretlerinin öğretisinin, yaşattığı tasavvuf geleneğinin farklı ülkelerden binlerce insana nasıl ışık tuttuğuna hepimiz şahit olmaktayız. Şeb-i Aruz törenleri bile bunu anlamak için kafidir.

Osmanlı İmparatorluğun dağılma, Cumhuriyetin kurulma yıllarında küçük bir Anadolu sancağı olan Çankırı’da Şehrin ilim ve irfan olarak gelişmesinde Mevlevilik önemli bir rol üstlenmiştir. Genelde şehirlerde ve eğitimli insanlar arasında revaç bulan Mevlevilik Çankırı’da edip, bilge, zarif, digergam, güçlü kalemler, yetenekli eğitimciler yetiştirmiş, devlet erkanı içinde müntesipleri ile yer almış velhasıl şehir hayatının ayrılmaz bir parçası olmuştur.

Kayıtlardan 1850 ve 1925 yılları arasında Çankırı’da bir Mevlevihane’nin faal olarak kullanıldığını, zengin bir kütüphanesi ve semahanesinin mevcut olduğunu biliyoruz. Konuyla ilgili bilgiler Çankırı Araştırmaları [www.cansaati.org] Sitesinde bulunmaktadır. 

Bizler Çankırı’da tarihi Mevlevihane’nin aslına uygun inşa edilmesini, zaman içinde dağılan kütüphanesinin tekrar toplanmasını, mesnevi okumalarının başlatılarak Şeb-i Aruz törenlerinin muadilinin Çankırı’da bu Mevlevihane’de yapılmasını istiyoruz. Bu haliyle insanımızın eğitiminde ve Çankırı’nın tanıtımında önemli bir imkana kavuşmuş olacağız.

Kültürümüze, değerlerimize hassasiyet gösteren fertleri ve kurumları acilen çalışmaya davet ediyoruz.

Neler yapılmalı:

Devlet Kurumları: 
Kültür Bakanlığı, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Çankırı Valiliği ve  Belediyesi; 

-         İlgili kurumlar gerekli izin ve ödenekleri tahsis etmeli gereken finansmanı temin etmelidir.
-         Yeniden kurulacak Mevlevihane’nin idaresi için içinde Valimiz ve Belediye Başkanımızın da bulunacağı geniş katılımlı bir Çankırı Mevlevihanesi Yaşatma Derneği kurulmalıdır.

Çankırı Mevlevihanesi Yaşatma Derneğinin yapması gerekenler;

-         Mesnevi okumaları başlatılmalı, tasavvuf musikisi eğitimi için istidat sahibi öğreticiler temin edilmelidir. 
-         Ulusal ve uluslararası alanda Mevlevihane’nin reklamı yapılarak yabancı turistlerin ilgisi çekilmelidir.
-         Her yıl ilgili dönemde Şeb-i Aruz Törenleri tertip edilmeli bilimsel ve kültürel programlar organize etmelidir. 
-         Araştırmacılara, üniversitelere Çankırı ve yakın bölgesinde Çankırı Mevlevihanesinin ve mutribanlarının ne gibi etkileri olduğu konusunda araştırmalar yaptırmak ve yayınlamalıdır.
-         Mevlevihane kütüphanesine ait olup, kaybolan, dağıtılan kitapların akibetlerinin  araştırılarak yeniden kütüphaneye kazandırılması organize edilmelidir.
- Mevlevihanenin dünya mevlevihaneler listeleri ile sanat ve kültür tarihi literatürüne dahil edilmesi girişimlerinde bulunulmalıdır.

Duyarlı İnsanlarımızın yapması gereken;

-         Bu çağrımızı yetkililerin dikkate alması için Mevlevihanenin yaşatılmasının Şehre ne derece faydalı olacağını belirterek biran önce adım atılmasını bu forumda yorum yazarak talep etmelidirler.

------------------------------
Çankırı’da Mevlevilik Geleneği 
Çankırı’da tasavvufi hayatın izlerini takip ediyoruz.

İlk Yayın: 13/04/2004 16:55:51

Çankırı araştırmacılarının önemli kalemlerinden biri Ahmet Talat Onay eserinde Çankırı’nın neredeyse bin yıllık yerleşim alanı olma vasfından ziyade Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde belirginleşen bir yaşam biçimi ve anlayışının bu Şehrin insanının üzerindeki tezahürlerinin incelenmesinin önemine dikkat çekmiştir.

Selçuklu ve Osmanlı toplumunda hayatı biçimleyen müesseselerden biri de tasavvufi gelenektir. Bir sivil toplum teşekkülü gibi devletten bağımsız ama onu tamamlayıcı, halkın içinde ama onu yönlendirici bir vasıf taşıyan bu müesseseler Osmanlı coğrafyasının hemen hemen her yerleşim alanında tekke, dergah, hanikah vs. isimlerle yer almıştır, görev icra etmiştir. 

1800’lü yılların Çankırı Salnamelerinde şehrin genel tanımlaması yapılırken şu ifade yer alır: “….Dârü’l hadis nam-ı diğer Taşmescid ve derûnunda Tarikat-ı Aliye-i Mevleviyeden Şeyh Cemalettin Hazretleri medfun olduğu gibi ittisalinde Mevlevi dergahı şerifi ile hüceratı müteaddideyi hâvi daire-i mahsusa bulunur…” 1896 (1314) Salnamesi” Buradan anlaşılması gereken şehirde bir dönem ikamet etmiş ve eserler bırakmış Cemalettin Ferruh’un Mevlevi geleneğin temsilcisi olmasıdır. 1242 yılında Çankırı’ya Darul Hadisi inşa eden Cemalettin Ferruh Mevlana Hazretlerinin sıcak dokunuşlarını Şehrimize ilk ulaştıran kişi olma özelliği ile tarihimizde önem arz eder. 

Şeyh Cemalettin bugünkü Taşmescidin bulunduğu yere bir Darul Hadis ve Şifaiye inşa ettirmiştir. Dini ilimler, tıp ve tasavvufi eğitimlerin tümünün bir arada verildiği bu kompleks bugün için mevcut değildir. Şeyh Cemalettin’in vefatını müteakip ise şuan ayakta kalan tek bina; Taşmescid (binası) kendisine türbe olarak inşa edilmiştir. Yukarıda resimde görülen bina tekke ve zaviyelerin kapatılmasına kadar faaliyet göstermiş Mevlevi Semahanesidir.

Çankırı’nın 1930’larının fotoğrafını kitabına yansıtan Ahmet Talat’ın ifadelerine göre Şehrin insanı mütedeyyin ama bağnaz olmayan bir halktır. Ahmet Talat Çankırı Şairleri adlı kitabında yer verdiği şairlerin sosyal hayattaki konumlarına da dikkat çekmiştir. Sözkonusu eserden öğrendiğimize göre Çankırı şairlerinin bir kısmı, özellikle eğitimli ve sanatlı şiir yazanlar Mevlevi meşreptir. Ümmi olup, ozan niteliğinde şiir yazanlar ise genelde Bektaşiliğe tevessül etmişlerdir.

Çankırı Şairlerinden iki önemli isim var Mevlevilik geleneği içinde yer alan ve bu alanda eserler kazandıran: Kemal Ahmet ve Ahmet Mecbur Efendi.

Mevlevilik, tesirini hazreti Mevlana ve dolayısıyla Mesnevi’den aldığı için genelde şairler arasında revaç bulmuş yada başka bir bakışla, müntesipleri hep şiire meyletmişlerdir. Ahmet Mecbur Efendi kuvvetli bir şairdir. 1853-1919 yılları arasında yaşan Mecbur Efendi Çankırı’da döneminin en güzel aruz vezninde şiirlerini yazan ve divanı olan şairidir. Derin ilmi, kuvvetli şiiri ve zarif yapısı ile Mecbur Efendi Konya Mevlevihane’si tarafından Çankırı Mevlevihanlığına getirilmiştir. Çankırı Ertuğrul Mektebinde muallimlik yapan ve il maarif vekaletinde de yer alan Ahmet Mecburun şiirleri günümüze kadar gelebilmiştir.

Kemal Ahmet de Çankırı Mevlevi geleneğinde yetişmiş ve Çankırı Araştırmalarında ilk kaynak sayılacak eserlere imza atmış bir kişidir. Ahmet Talat’ın ifadesi ile “musikiye aşina ve tam manası ile fünûni şetta alimidir. Kuvvetli bir alim ve Hazreti Mevlana’ya muhabbeti hasabiyle Mevlana muhibbidir.” Ahmet Talat’ın asıl dikkatini çeken noktayı şöyle yazıyor; “yeni bir fikir, yeni bir mevzu kendisini oyuncak bulmuş gibi sevindirir. Bu hal sohbetlerinde, yazılarında da müşahede edilir. Çok haluk ve mahviyet peretstir. Bu hususta irsin, Mevlana’ya intisabın tesiri şüphesizdir.” Aslen hukukçu, devlet adamı ve tüm bunlar üzerinde şair, edip, Mevlevi bir kişi: Kemal Ahmet

Çankırı Şairlerinden Ali Dehri ise Mevlevi Şeyhi Hasip Dede Efendi’den ders almış bir değerli kalemdir.

Son olarak önemli bir isim daha zikretmenin gerekliliğine inanıyorum. Mevlevi Şeyhi Nuri Dede Efendi. Nuri Dede Efendi'nin 1899 tarihli ve 1903 tarihli Salnamelerde Maarif ve Evkaf Komisyonlarında görev aldığı tespit edimektedir. Aynen Mecbur Efendi gibi.

Sonuç olarak diyebiliriz ki imparatorluğun dağılma, Cumhuriyetin kurulma yıllarında küçük bir Anadolu sancağı olan Çankırı’da Şehrin ilim ve irfan olarak gelişmesinde Mevlevilik önemli bir rol üstlenmiştir. Yukarıda da belirttiğimiz gibi şehirlerde ve eğitimli insanlar arasında revaç bulan Mevlevilik Çankırı’da edip, bilge, zarif, diğergam, güçlü kalemler, yetenekli eğitimciler yetiştirmiş, devlet erkanı içinde müntesipleri ile yer almış velhasıl şehir hayatının ayrılmaz bir parçası olmuştur.

Burada verilen bilgiler ve sunuş tarzı bilimsel bir araştırma kaygısı güdülmeden hazırlanmış olup, amacımız sadece 1850-1925 arası dönemde Çankırı’da Mevlevilik geleneğinin ne boyutlarda olduğunun konu hakkında mütehassıs olanlarca araştırılmasının elzem olduğunun vurgulanmasıdır.

Konu hakkında kısa anekdotlar şeklinde de olsa bilgi paylaşımı yaparak dönem hakkında veri ve kanıt toplamak istiyoruz. Sizler de bilgi ve izlenimlerinizi bizimle paylaşınız.
Konya Belediyesi Tarafından hazırlanan Mevlevihaneleri gösterir harita Tıklayınız

Düzenleyen ahmetgulsen - 23.02.2006 Saat 21:42