ABDULLAH TİRYAKİ(1887-15 Temmuz 1935)

Hakkı Duran
Cumhuriyetin ilk 15-20 yılında demiryolu inşasına önem verilmiş, Osmanlıdan devralınan hatlara yenileri eklenmiştir. Bunlardan Irmak-Filyos hattının inşasına 1927 senesinde başlanmış, yaklaşık dört yıl sonra ilk şimendifer 6 Şubat 1931 Cuma günü Çankırı’ya ulaşmıştır.

Çankırı’nın içinden geçen ve tamamı 391 km. olan Irmak- Filyos demiryolu hattı, 14 Kasım 1935 tarihinde Bayındırlık Bakanı Ali Çetinkaya’nın da katıldığı Filyos’ta düzenlenen büyük bir törenle hizmete açılmıştır.

Demiryolu yapımı devam ederken ilk tren 15 Mayıs 1935 tarihinde Kurşunlu’ya, 20 Haziran 1935’de Çerkeş’e ulaşmıştır. Demiryolları inşaatını NOHAP isminde bir firma yapmaktadır. 1887 Selanik doğumlu başmühendis Abdullah Tiryaki, Ereğli-Irmak Demiryolu inşaatında kontrol başmühendisi olarak çalışıyordu. İnşaat süresince evini Çankırı’ya taşımış olan Abdullah Bey, Çankırı’da mühendis Tiryaki adıyla tanınmaktadır. Daha önce Hicaz Demiryolu inşaatında da büyük emekler sarfetmiş, başarılı ve tecrübeli bir teknik adamdı.

Abdullah Tiryaki ve eşi aslen Adapazarlı Behice Hanım, Çankırı’da yedi sene kadar ikamet etmişlerdir. Çiftin İlhan ve Türkan adlarında iki kız evlatları vardır.

ABDULLAH TİRYAKİ ve ÇANKIRI’DA TENİS

Abdullah Tiryaki, o günün yoksul Anadolu kasabası Çankırı’da bazı sosyal etkinliklere öncülük etmiştir. Çankırı’da ilk tenis kortu, onun gayretiyle 1930’larda inşa edilmiş, spor kulübü başkanlığı gibi görevler de yapmıştır.

Tenis, Çankırı’nın gündemine Türkiye’nin bir çok vilayetinden önce girmiştir. Çankırı’da 1931 yılında modern bir “Tenis Kortu” hizmet veriyordu. İstanbul’dan gelen tenis şampiyonu bir hemşehrimiz Çankırı’da maçlar yapmıştı.

Çankırı’ya tenis kortu yapılışının hikayesini 1930’lu yıllarda hastahane başhekimi olan Doktor Zeki Bey’in konuyla ilgili bir makalesinden öğreniyoruz. Doktor Zeki Bey, şu temennilerde bulunur:

“Çankırı güzel bir korda sahiptir. Bununla Çankırı sporculuğu namına iftihar etmek gerekir.
Yalnız gönül arzu eder ki ilk ve orta mekteplerin gürbüz ve sporcu talebelerinden bir kaçı beden eğitimi öğretmenleri,ile birlikte okulların kendilerine yapacağı küçük bir yardımla bu sahada görünsünler. Vilayete evvelce raketler getirildiğini işitmiştik. Bu sahanın bazı günler boş kalması, memlekette sporun gelişmesini teşvik edecek olanlar açısından zannederiz önemlidir. .” .

BATIBELİ TÜNELİ

Çıkış noktası olan Kurşunlu’ya bağlı Göllüce Köyünde bulunan Türkiye’nin en uzun demiryolu tüneli olan 3440 metre uzunluğundaki Batıbeli Tüneli, Abdullah Tiryaki’nin kontrolünde gerçekleştirilmiştir. Batıbeli Tüneli’ni müteahhit Abdurrahman Naci Bey ve Ortakları önderliğinde Türk müteahhit, mühendis ve işçileri inşa etmiştir. 1930’lar Türkiye’si adına övünç vesilesidir.

ELİM BİR KAZA

15 Temmuz 1935 Pazartesi günü, Demiryolları başmühendisi Abdullah Tiryaki, eşi Behice ve kızları İlhan ve Türkan ; demiryolu müteahhidi Nohap firması mühendisi Ali idaresinde yola çıkan Otodrezin ile Çerkeş’den Çankırı’ya doğru yola çıkmışlardır. Saat 18:30 sıralarında Sumucak yakınlarında (Çankırı’dan itibaren 48. km.) ameliyat katarı ile çarpışmıştır. Ani olan çarpışmada otodrezin parçalanmış, katar altında kalan yolculardan Abdullah Tiryaki ile eşi Behice Hanım ölmüşler; iki kızı ve mühendis Ali ağır şekilde yaralanmıştır.

Kazâ, Çankırı’da duyulur duyulmaz başsavcı ve diğer ilgililer olay yerine hareket etmiş, ilk tedavileri yapılan yaralılar Çankırı hastanesine kaldırılmıştır. 17 Temmuz Çarşamba günü , Büyük Camide kılınan cenaze namazından sonra Tiryaki ve eşi Sarıbaba Mezarlığında toprağa verilmiştir. Ankara ve Çankırı’dan katılan resmî erkânın yanında kalabalık bir halk topluluğu da cenazeye iştirak etmiştir.
Cenazelerin gömülmesini takiben mezarı başında Demiryolları yapı dairesi başkanı Radi, Çankırı’dan öğretmen Saim ve Dr. Ziya söylevde bulunmuşlardır. Değişik kuruluşlar adına dokuz adet çelenk konulduğu görülmüştür.

Duygu’nun gazetesinde kaza ve sonrası hakkında şöyle bir habere rastlıyoruz:

“15 Temmuz 1935 Pazartesi günü Sumucak yakınlarında bir demiryolu kazası olmuş, inşaat baş direktörü başmühendis Abdullah Tiryaki ve eşi Behice hemen, üstenci mühendis Ali Bey üç gün sonra ölmüştür. Bindikleri otoderezinesi ile ameliyat katarı 48. kilometrede çarpışması sonucu, Mühendis Tiryaki ve eşi Behice ölmüş, kızları İlhan , Türkan ve Mühendis üstenci Ali yaralanmıştır. Tiryaki ve eşi Sarıbaba mezarlığına defnedilmiştir.

Kazada ağır yaralanan yapımcı firmanın mühendisi Ali(soyadı bilinmiyor H.D.), 18 Temmuz Perşembe günü kaldırıldığı Çankırı Hastanesinde ölmüştür. Çankırı’da yapılan cenaze töreninin ardından Ali Bey’in cenazesi İstanbul’a götürülmüştür.” .

Abdullah ve Behice Tiryaki’ye yedi yıllık ikâmetlerinin ardından ebedi istirahatgâh olarak da Çankırı toprağı nasip olmuştur.

Kızları İlhan ve Türkân, ilk bilgilere göre kazadan yaralı kurtulmuşlardır. hayatlarının bundan sonraki kısmı hakkında eldeki kaynaklarda bir bilgiye rastlamadım. Kazada hayatını kaybedenlere rahmet diliyoruz.

NOT: Fotoğraflar için sayın Yüksel Özer’e teşekkürlerimi sunarım.