HICIP MI, HACİP Mİ
Bu sitenin okuyucuları, HÂCİB (Yolkaya-Hıcıp Köyü) hakkında yazılar yazmış olduğumuzu ve 2006’da konuyu Çankırı gündemine taşıdığımızı hatırlayacaklardır.(1)
Çankırı haber sitelerinde bir haber okudum:
“Gündeme ek madde olarak Korgun ilçemizde bulunan Yolkaya köyünün adının‘HICIP’ olarak değiştirilmesi maddesi eklendi. İGM başkanı….“Yolkaya köyümüzün isminin değişmesi için köy halkından 103 kişiden imza toplanmış. Köy halkı köyün ismine zaten Hıcıp diyormuş” şeklinde konuştu. Korgun İl Genel Meclisi Üyesi ….yaptığı konuşmada köyün ismini 70’li yıllarda Hıcıp olan isminin Yolkaya olarak değiştirildiğini ifade ederek “Sadece resmiyette köyün adı Yolkaya, kime sorsanız Hıcıp’a gidiyorum der, Yolkaya’ya gidiyorum demez.” dedi. Konu Meclis onayına sunuldu ve oy birliği ile kabul edildi….” (2)
HÂCİB-HICIP-YOLKAYA
Çankırı İli, Korgun İlçesi’ne bağlı Hâcib adlı tarihî bir köy mevcuttur. Halk ağzında Hıcıp şeklinde telaffuz edilen köyün adı, Yolkaya olarak değiştirilmiştir. Prof. Dr. Mehmet Eröz, Çankırı’da değiştirilen Hıcıp(Yolkaya) köyü adının Türk devlet teşkilatına dair isimlerden “Hacip” in bozulmuş şekli (veya aşık oyununda aşık kemiğinin bir yüzü “Hicip” olup, en itibarlı yanıdır ve vezir karşılığıdır) olabileceğini belirtmektedir.(3) Aşağıda sunacağımız Osmanlı dönemi resmî belgelerinde bu köyümüzün ismi hep Hâcib olarak geçmekte ve Prof. Dr. Mehmet Eröz’ün tahminini haklı çıkarmaktadır.
Selçuklular öneminde Sultan ile vezir arasındaki münasebetleri tanzim eden devlet görevlisine Hâcib denilmektedir. Hâcib, sultan ile görüşüp onun sözlerini vezire tebliğ eder. Selçuk Sultanlarının saraylarında hükümdar için özel olarak yetiştirilen sarayın birinci derece yetkili görevlisi Emîr Hacib idi. Hükümdarın en fazla güvendiği adamlardan tayin ettiği hâcib, hükümet teşkilatıyla vasıta görevi yapmaktaydı. Bunların emrinde sarayda görev alanı içindeki hizmetleri yapmak üzere yeteri kadar hâcib bulunurdu. Karahanlı Hükümdarı Uluğ Buğra Han’a 1069’da yazmış olduğu “Kutadgu Bilig” adlı ünlü eseri takdim eden Yusuf Ulu Has Hâcip(ö.1077) de bu göreve getirilmiş bir kimsedir.
KÖYE DAİR BAZI BELGELER
Osmanlı dönemi belgelerinde köyün adı hep Hâcib karyesi olarak kayıtlıdır. Örnekler vermek gerekirse:
1- Prof. Dr. Ahmet Kankal, 16.Yüzyılda Çankırı Sancağı başlıklı doktora tezinde, 1521 ve 1579 tarihli tapu tahriri kayıtlarında köyün adını Hâcib olarak tespit etmiştir.
2- Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğünce yayınlanan 1530 tarihli 438 Numaralıdefterde; “Hâcib karyesi, Kengırı kazası.” şeklinde kayıtlıdır.
3- 1565 Tarihli, Altı Numaralı Mühimme Defterinde yer alan Çankırı Beyi ve kadısına gönderilen bir hükümde, “kaza-i mezbûreye tâbi’ Hâcib nâm karye..”ifadesiyle kaydedilmiştir.
Kangırı Beğine ve Kadîsına hüküm ki:
“Sen ki kâdîsın, mektub gönderüp,,,,; “kaza-i mezbûreye tâbi’ Hâcib nâm karyeden Teberrük bin Ahmed nâm kimesne, karye-i mezbûreden Hacı Mehmed nâm kimesnenün câriyesin ayardup on sikke altınun alduğına meclis-i şerde ikrâr eyledükden ………”
4-1697-1698 yıllarını kapsayan 5 numaralı Çankırı şer’iyye sicilinde Hacib Karyesi ile ilgili rasladığımız bir belgede:
“Karye-i Hacib’den Mehmed bin Veli nâm kimesne meclis-i şer’e gelüb karye-i mezbura ahalisi mahzarında karye-i merkûmede vâki’ olan cüzî ve küllî her ne ise tarlalarımı E’s-seyyid Halil bin Mehmed Efendi’ye füruht eyledim didiği kayd……”
3-Dr. Ahmet Elibol’un Yakınçağ başlarından Tanzimat’a kadar Çankırı (1789-1839)başlıklı doktora tezinde köyün adı yine Hacib olarak geçmektedir. 1794 senesinde yapılan Çankırı Sancağında Tımar Yoklamasında Hacib Tabi-i Nahiye-i Kangırı‘daki tımara Tuvana Mustafa veled-i Mustafa isimli kişinin tasarruf ettiği görülmektedir.
Köy sakinlerinin talebi üzerine, Çankırı İl Genel Meclisi tarafından Yolkaya ismi, HICIP olarak değiştirilmiştir. İl Genel Meclisi, bu kararı alırken uzman kişilere danışmış mıdır, bilemiyorum. Uzmanlık gerektiren konularda yetkiye dayanarak kararlar almak, olumsuz sonuçlar doğurabilmektedir. Üniversitemizin tarih bölümünden görüş alabilirlerdi.
SONUÇ ve ÖNERİ
Madem aslına dönüş gayesi güdülmüştür, orijinal şeklinin tercih edilmesi daha isabetlidir. Köyün adı, halk lisanında HICIP şeklinde telaffuz edilmektedir. Tarihî ve resmi belgelerde ise Hâcib olarak geçmektedir. Osmanlı dönemi resmî belgelerinde geçen şekliyle HACİP olması, kanaatimizce daha gerçekçi olacaktır. Bizim önerimiz budur, elbette son kararı köy ahalisi ve yetkililer verecektir.
_________________________________________________________________________________________________________________________
1) 2006 tarihli bu yazılarımız için bkz,:
HÂCİB-YOLKAYA-HASHACİP
http://www.cansaati.org/topluluk/forum_posts.asp?TID=663
ÇANKIRI KÖY ADLARI ÜZERİNE
http://www.cansaati.org/topluluk/forum_posts.asp?TID=705
HÂCİB(Yolkaya-Hıcıp Köyü)
http://www.cansaati.org/topluluk/forum_posts.asp?TID=545
2)http://www.bizimcankirigazetesi.com/haber_detay.asp?haberID=8221
3)Prof.Dr.Mehmet Eröz,Sosyolojik Yönden Türk Yer Adları,Ankara 1984-,s.45.
Çankırı Araştırmaları Sitesi 