Osmanlı Meclis-i Mebusanı ve İlk TBMM’de bir Çankırı Temsilcisi : BEHÇET BEY (KUTLU)(1864-26 Ekim 1948)
Çankırı’yı hem Osmanlı Meclis-i Mebusanında hem de TBMM’de temsil eden iki önemli şahsiyetten biri Behçet Bey ‘dir. Diğer temsilcimiz Hacı Tevfik Efendi (Durlanık) hakkında daha önce bir yazı kaleme almıştık. Çankırı’nın köklü bir ailesinden gelen Behçet Bey, yeterince tanınmamaktadır. Behçet Bey, siyasi çalışmaları
yanında nesir ve nazımda kendisini göstermiş, Ahmet Tal’at Onay’ın Çankırı Şairleri arasında yer verdiği bir kimsedir. Cumhuriyet döneminde bir süre Adalet Bakanlığına vekalet etmiştir.
1864’ de Çankırı’da doğdu. Şâkir Efendizâde Hilmi Efendinin oğludur[1] . İlk ve orta öğrenimini Çankırı Rüştiyesinde tamamladıktan sonra ayrıca, medresede öğrenim ve eğitim gördü. 13 Eylül 1883’te Çankırı Bidayet Mahkemesinde Zabıt Katipliği ile devlet hizmetine girdi. 19 Nisan 1885’te Liva Nafia Dairesi Katipliğine nakledildi.
26 Haziran’da Zabıt Katipliği görevine döndü. 24 Şubat 1892’de Liva Nüfus Memuru oldu. 13 Nisan 1894’te Bidayet Mahkemesi üyeliğine seçildi.
Behçet Bey, hayatını okumakla , inceleme ve araştırma ile geçirmiş, sahip olduğu birikimi bu şekilde sağlamıştır.
OSMANLI MECLİS-İ MEBUSANI
Bu görevde iken 2. Meşrutiyet Mebusan Meclisinin 1. Dönemi için 4 Aralık 1908’de yapılan seçimlerde Kangırı Milletvekili olarak Meclise katıldı. Mecliste İçişleri komisyonunda çalıştı ve bir süre bu komisyonun başkanlığını yaptı. 1914’teki 3. dönemde tekrar Kangırı’dan milletvekili seçildi ise de Çerkeş ilçesi seçiminin feshi üzerine seçimi geriye kaldı.[2] Son dönem için 15 Aralık 1919’da yapılan seçimde yeniden Kangırı milletvekili oldu.
- DÖNEM TBMM
Meclisin feshi üzerine Heyeti Temsiliye’nin talimatına uyarak Ankara’ya gelip 2 Ağustos 1920’de TBMM Genel Kuruluna Kangırı milletvekili olarak takdim edildi. Mecliste, anayasa, içişleri, mali kanunlar ve dilekçe komisyonlarında ve Memurin Muhakematı Tetkik Kurulunda çalıştı. Anadolu ve Rumeli Müdafaayı Hukuk Grubunun kurulmasında muhalefetteki 2. grupta yer aldı. 15 Temmuz 1922’de kısa bir süre Adliye Vekili Celalettin Arif Bey’e vekalet etti. 14 Kasım 1922’de 4. Şube Başkanlığına seçildi.
Konya Bidayet Mahkemesi Başkanı İhsan ve Üye Sabit ve Refet Efendiler haklarında Konya İstiklal Mahkemesince verilen hükmün kaldırılmasına dair arkadaşlarıyla birlikte verdiği kanun teklifi, 28 Ekim 1922’de (276) sayılı kanun olarak kabul edildi.
Milletvekilliği bu dönemde sona erince Çankırı’ya döndü. Soyadı kanunu çıktıktan sonra KUTLU soyadını aldı. 1 Eylül 1928’de memuriyetten emekliye ayrıldı. Politika ya da başka bir işle meşgul olmadı. Hiç evlenmemiş kızı ile yalnız bir hayat sürdü. Halkın arasına pek karışmadı. 26 Ekim 1948’de öldü. Sarıbaba [3] Mezarlığında toprağa verildi. Evli olup iki çocuk babası idi.
ŞAİRLİĞİ
Şiire sekiz yaşında Tokatlı Âşık Nuri’yi dinlemekle başlamıştır. Zâhidane bir hayat sürmesinden dolayı tanımayanların kendisini sahte vekarlıkla itham ettiklerini belirtir. Yakından tanıyanlarca zarîf, nüktedan, dindar ve haluk bir kişi olduğunun bilindiğini ilave eder. Kendi yaşında olup ta sözün, sohbetin kadrini bilenlerin azalması onu nâçar inzivaya çekilmeye itmiştir. Bu yüzden halkın arasına pek karışmamış, evinde inceleme ve okuma (tetebbû ve mütalaa) ile meşgul olmuştur. Şiirden başka musikiden de iyi anladığı kaydedilmektedir.
Gençlik döneminde Çankırı şairlerinden Vehhaç ve Mihrî ile bir üçlü oluşturmuşlar, bir atışmada Âşık Kararî’yi kaçırmışlardır.[4] Onay’a göre nesri nazımından güçlüdür. Şiirde Namık Kemal okuluna mensuptur.
A.Tal’at Onay, Büyük Müftü Ünürlü Mustafa Hâzım Efendi’ye atfen anlatılan “Müftü ile Saz Saz Şairi” konulu menkibeyi Behçet Bey’den dinlemiş ve kayda geçirmiştir. Şiirlerini topladığı mecmuayı bilinmez bir sebeple kendisi yakmıştır. Onay üç şiirini nakletmiş, bazı kitabeleri olduğunu belirtmiştir. Onay, Çankırı Şairleri için şiir istemiş, Osmanlı dönemi Türkçesi bir mektupla bir şiir vermiştir ki, üslûbu hakkında fikir verebilir.[5]
26 Ekim 1948’de aramızdan ayrılan Behçet Bey’i rahmetle anıyorum. Mekânı cennet olsun!
[1] Şakir Efendi’nin Çankırı’da bir medrese ile bir kütüphane kurmak suretiyle memleket irfanına hizmet ettiğini A.Tal’at Onay kaydetmiştir. ( bkz, : ATO, Çankırı Şairleri, Cilt-I s.124) . Behçet Bey hakkındaki bilgiler, T. Parlamento Tarihi ve A. Tal’at Onay’ın Çankırı Şairlerinden derlenmiştir.
[2] Meclis-i Mebusan’ın 28 Mart 1918’de yapılan toplantısında Çankırı’yı Dr. Fazıl Berkî temsil etmiştir. Diğer üye Mustafa Nedim Bey, hasta olduğu gerekçesiyle oturuma katılmamıştır. s.622-626.
[3] Çankırı Belediyesi MEBİS’de önce kaydını bulamadım. Tekrar incelediğimde soyadının yanlışlıkla MUTLU şeklinde yazıldığını tespit ettim. Doğrusu KUTLU olacaktır. Mezarlıktaki yeri: BEHÇET MUTLU Ada No : 503 ( Cinsiyeti :E Ölüm Tarihi : 26.10.1948 Doğum Tarihi : Yaşı : 0 Ana Adı : Baba Adı : Beyan).
[4] Âşık Kararî, yazdıkları “Par par yanar” redifli şiiri tanzir etmekten âciz kalmış ve şehri terk etmiştir. (ATO, Çankırı Şairleri,Cilt-I s.124)
Çankırı Araştırmaları Sitesi 