Ahmet Talat Onay’ın Çankırı şairlerinde ‘Yozgat şeyhi’ diye bahsettiği; Astarlızâde M.Hilmi Efendi’nin doğumundan önce annesinin gördüğü bir rüyayı yorumlayan ‘Yozgatlı âlim’in aynı kişi olabileceği düşüncesi ile hayatını araştırmaya çalıştım. İlk yazıyı 2005’de sitenin ilk versiyonunda yayınladım. 2006 yılında yazdığımız ikinci yazı sonrası cansaati.org üyesi arkadaşlarımızın müşterek gayreti ile Sarıbaba’daki kabri tespit edildi.
HAYAT HİKAYESİ
Aslen Afganistanlı olup Kâbil’de doğmuştur. Hoca Muhammet Han adını taşıyan babası, bölgede asil bir aileye mensuptur. Bir Nakşibendi şeyhi olan Abdulvahid Efendi, ülkesindeki karışıklıklar ve gördüğü baskılar sonucunda Türkiye’ye göç etmiştir. Tarikat silsilesi, Muhammed Cân-ı Mekkî ve Abdüssettâr Peşâverî vasıtasıyla iki koldan İmâm-ı Rabbânî’ye ulaşmaktadır.
Bir müddet Yozgat’ta ikamet etmiş, irşad ve eğitim faaliyetinde bulunmuştur. Orada tanınmış Çapanoğulları ailesinden bir hanımla evlenmiştir. Bu hanımın adı Nuriye’dir. Daha sonra Çankırı’ya gelmiş, eğitim ve irşad faaliyetlerini burada sürdürmüştür. Oğlu Abdullah Zahit, 1877 senesinde Çankırı’da dünyaya gelmiştir.
TARÎKAT SİLSİLESİ
Abdulvâhid Efendi’nin tarîkat silsilesini Muhammed Evliya Efendi hakkında yazılan bir risâleden tespit ettik.. Buna göre, silsile iki koldan İmâm-ı Rabbânî Hâce Ahmed el-Fârûkî’de birleşmektedir.
24-İmâm-ı Rabbânî Hâce Ahmed el-Fârûkî(ö.1625)
25-Eş-şeyh M. Ma’sûm el-Fârûkî
26- “ Muhammed Seyfüddin
27- “ Seyyid Nûr M. Bedevânî
28- “ Habibullah Cân-ı Cânân
29- “ Abdullah ed-Dehlevî
30- “ Muhammed Cân-ı Mekkî
31- “ Abdulvâhid Afgânî
32- “ Ahmed Hamdi-î Çankırî
33- “ Muhammed Evliyâ Ef.
34- “ Muhammed İhsan Oğuz
Diğer Silsile:
24-İmâm-ı Rabbânî Hâce Ahmed el-Fârûkî(ö.1625)
25-Eş-şeyh S.Ahmed el-Benevrî
26- “ Sa’dî Lâhûrî
27- “ Abdü’l-Gâfûr Peşâverî
28- “ Sôfî Cemil Bey Peşâverî
29- “ Halife Muhammed Ali
30- “ Mîr Muhammed Ali
31- “ Abdurrâhîm
32- “ Muhammed Azîm
33- “ Abdüssettâr Peşâverî
34- “ Abdulvâhid Afgânî (2)
35- “ Ahmed Hamdi-î Çankırî
37- “ Muhammed İhsan Oğuz(4)
İRŞAD FAALİYETLERİ
Çerkeşli Mehmed Hilmi Efendi’nin ilk şeyhi de Abdulvahid Efendi olmuştur. Onun üzerinde başka mürşidin tasarrufu bulunduğunu da fark eden odur. Nezihe Araz’ın yazısından ilgili bölümü hatırlayalım:
“Bir gün Çerkeş’e Nakşibendi Şeyhlerinden Abdülvahid Efendi adlı bir kişi geldi. Molla Mehmet dünya uğraşlarını terk ederek ona intisap isteği ile huzuruna vardı, niyaz edip elini öptü. Abdülvahid Efendi karşısında duran bu etkili delikanlıyı görünce uzun bir düşünceden sonra durdu:
“Siz evvelce başka bir yere intisap ettiniz mi?”
“Hayır efendim, etmedim!”
Abdulvahid Efendi uzunca bir duraklamadan sonra yine sordu:
“Siz, benden evvel kime intisap ettiniz?”
“Kimseye etmedim.”
O zaman Abdülvahid Efendi büsbütün heyecanlandı ve:
“Oğlum!” dedi, “ Sizde benim ve sizin bilmediğiniz bir yerden feyiz ve varidat var, siz çok büyük bir makamın tasarrufundasınız.”
Abdülvahid Efendi, o günden sonra çok yaşamadı. Esasen o, Molla Mehmet’i kendi tarikatı halkasına almıştı ama, kalbindeki ateşi söndürememişti. Şeyhi vefat edince Mehmet Hilmi, kendisinin gerçek mürşidini aramak üzere, yeniden yollara koyuldu.”.(1)
Diğer bir kerâmeti ise, Astarlızâde M.Hilmi Efendi’nin doğumundan önce annesinin gördüğü bir rüyayı tâbir etmesidir:
“1876 senesinde Çankırı’da dünyaya geldi. Babasının adı İsmail, annesinin adı Sıddıka’dır. Bilhassa annesi çok müttâki olup, Astarlızâde Hilmi Efendi Hz.’lerine hamile kaldıklarında bir rüya görüyorlar. Rüyada ay yere iniyor. Bu rüyanın tabirini Yozgatlı bir âlime sorduklarında “doğacak çocuğun âlim ve evliyadan bir zat olacağını” söylüyor.(2)
Âlim, âbit, müttâki ve kerâmet sahibi bir kişi olduğu söylenmektedir. Yerine halife olarak Hacı Kavukçuzâde Hafız Ahmet (Vahyî )Efendi’yi bırakmıştır.(3) 1882/83 yılında vatan edindiği Çankırı’da vefat etmiştir. Kabr-i şerifleri Sarıbaba kabristanındadır.
(1)Nezihe Araz, Anadolu Evliyaları, İstanbul-1979.
(2) Astarlızâde Hilmi Efendi (1876-1962)’nin http://www.cansaati.org – Çankırı Araştırmaları sitesinde yer alan biyografisi.
(3)Ahmet Vahyî’nin 1862’de intisap ettiği dikkate alınırsa, Abdulvahid Efendi’nin Çankırı’ya gelişi bu tarihten öncedir. (H. Duran’ın notu)
Çankırı Araştırmaları Sitesi 