Hacışeyhoğulları, Karatekin Gâzî’nin silah arkadaşlarından Şeyh Mehdî’ye kadar uzandığı rivayet edilen bir geçmişe sahiptirler. Tarihin değişik devirlerinde ailenin izlerine rastlamak mümkündür. 20. yüzyılın ilk yarısında bu ailenin özellikle üç üyesi, Sait, Ahmet Kemal ve Hasan Üçok; hizmet ve eserleriyle dikkat çeken önemli şahsiyetlerdir. Hasan Üçok, 1882 yılında Çankırı’da doğmuştur. Babası Osman Tal’at, annesi Sıdıka Zehra Hanım’dır.
1 Ağustos 1938’de erken yaşta aramızdan ayrılan Hasan Üçok’un hayat hikayesini değerli bilim adamı Prof. Dr. Ali Birinci kapsamlı bir şekilde 
yazmıştır. (1)
Hizmetlerinden bazılarını başlıklar halinde hatırlatalım:
- Çankırı’da Vilayet Matbaasının kuruluşundan itibaren müdürlüğünü yapmış, o tarihten sonra Çankırı’da basılan bütün gazete, broşür ve kitaplara emeği geçmiştir. Çankırı isimli vilayet gazetesini 1922’den ölümüne kadar düzenli olarak yayınlamıştır. Tahsin N. Uygur’un sahibi olduğu Halk Yolu, Ahmet Talat Onay’ın sahibi olduğu Duygu gazeteleri basım ve yayımını büyük ölçüde Hasan Üçok’a borçludur. Duygu O’nun vefatından sonra ancak birkaç sayı daha çıkabilmiştir.
- Çankırı Tarih ve Halkiyatı adıyla yazdığı ölümsüz eseri, dünya çapında önemli bir kaynak eserdir. Nitekim Fransızca’ya tercüme edildiğine dair bir haber Duygu’da yer almıştır. Türkiye’de hiçbir şehir için bu derece mükemmel bir eser yazılmadığını üstad Ali Birinci ısrarla belirtmektedir.
- Çankırı vilayet gazetesinin başyazarlığını yapmış, Halk Yolu Gazetesine yazılar yazmış, meşhur kitabını Duygu’da tefrika etmiştir.
- Çankırı’daki bütün müsamere, spor ve kültür etkinliklerinde daima ön safta yer almıştır. Çankırı spor Kulübünün Reisliğini de yapmıştır.
-Çankırı şer’iyye ve evkaf sicillerinin tetkikini gündemine almış ise de tamamlamaya ömrü vefa etmemiştir. - Halkevinin dil tarih komitesi başkanı seçilmiştir. Müzik öğretmeni Şükrü Dölen ile Çankırı Türkülerini notaya alma çalışmalarını son nefesine kadar sürdürmüştür. Bu çalışmanın sonuçları hakkında bir bilgiye ulaşamadık. Yine kendisinden istenen Karatekin Gazi ile ilgili çalışma hakkında bir bilgi yoktur.
- Çankırı Vilayet Encümeni başkatipliği de yapan merhum Hasan Üçok, 14 Mart 1934’de sinema binasında Çankırı halkına “Halk Edebiyatı” konulu bir konferans vermiştir.
- Birinci Dünya Harbinde tabur imamı olarak Kudüs ve Gazze cephelerinde bulunmuş, dönüşte Çankırı’da Müdafa-i Hukuk Cemiyetine girmiştir.
- Çankırı milletvekili ve belediye başkanı merhum Said Üçok(ö.1953) ile değerli yazar ve Çankırı araştırmacısı merhum Ahmet Kemal Üçok(ö.1956), Hasan Üçok’un ağabeyleri idi.
- Sağlam bünyeli olmasına rağmen duçar olduğu fıtık hastalığı sebebiyle ameliyat olmuştur. Ameliyat pek başarılı olmamış, sıkıntıları devam etmiştir. Buna rağmen öldüğü gün merhum Şükrü Dölen ile Çankırı Türkülerini notaya alma ve Karatekin Gazi hususunda çalışmalarını aksatmamıştır. 1 Ağustos 1938 de kalp sektesinden vefat etmiştir.
- Vefatı üzerine Duygu yazarlarından Kimya öğretmeni Sevim Alpkaya’nın babası Şükrü Oğuz Alpkaya, onun hakkında Duygu’da bir yazı kaleme almıştır.
- Ölümünün Çankırı adına ne denli büyük kayıp olduğu ehlince malumdur. Yazdıklarından istifade edilmesi, gayret ve azminin gençlerimiz tarafından örnek alınacak olması en büyük teselli kaynağımızdır.
Fransızlar,“ÇANKIRI TARİH VE HALKIYATI”na Fransız Kalmadılar(!)
Çankırı’lı Hasan Üçok’un (Çankırı Tarih ve Halkiyatı) namındaki eseri, Fransız müzikolog Eugène Borrel (1876-1962) tarafından Fransızca’ya tercüme edilmiş, bazı ilavelerle yayımlanmıştır.
Ayrıca Eugène Borrel (1876-1962) tarafından dünyaca ünlü müzik dergisi Revue de Musicologie’de Şeyhoğlu Hasan Üçok’un kitabı hakkında bir değerlendirme yazısı yayınlanmıştır.
Ünlü Türkoloji bilgini Ahmet Caferoğlu, Hasan Üçok’un “ÇANKIRI TARİH ve HALKIYATI” adlı kitabı hakkında değerlendirme yazısı yayınlamıştır. “Azerbaycan Yurt Bilgisi” adlı aylık dergide yayınlanan yazı aşağıdadır.
TAHLİL VE TENKİDLER –Prof. Dr. Ahmet CAFEROĞLU
(Hacı Şeyhoğlu Hasan, Çankırıda Ahilikten Kalma Esnaf ve Sohbet Teşkilatı , Çankırı Vilayeti Matbaası 1932, Duygu gazetesi neşriyatından Çankırı-Tarih ve Halkiyatı notlarından. 346 sayfa…)
“Türkolojinin tetkike muhtaç sahalarından en mühimini ve adeta başlıcasını Anadolu teşkil ettiğine şüphe yoktur. On senelik Cumhuriyet devrinde Anadolu’da mahalli araştırmalara verilen ehemmiyeti burada memnuniyetle kaydetmekle beraber, maateessüf henüz bu araştırmaların çok az olduğunu da sükutla geçmemeliyiz. Bu on sene içerisinde, belki en çok araştır(ıl)maya mevzu Çankırı olmuştur ve Anadolu’nun bu mahalline ait araştırmalarla dolu “Duygu” Gazetesinden maada kıymetli eserleriyle Türkiyata iltihak eden Çankırı mebusu Talat Beyefendi’nin de bu sahaya ait birkaç ciltlik kıymetli eserlerini biliyoruz. ”Çankırı Tarih ve Halkiyatı” külliyatının üçüncü sayısını teşkil eden “Çankırı’da Ahilikten kalma Esnaf ve Sohbet teşkilatı “ kitabı da şüphesiz yine Talat Beyefendi’nin teşvik ve himayesi ile meydana çıkmıştır. Türk halkiyatını tetebbu için bir başlangıç olarak neşredilen bu eser, her cihetten değerli bir vesika mahiyetindedir. Zira, Anadolu tarihinde mühim mevki olan “Ahilik” teşkilatı her ne kadar bugün kendisini unutturmuşsa da, fakat an’ane, teamül ve töre gibi bakiyeleri ile henüz muhitimizde yaşamaktadır. İşte Hacı Şeyhoğlu Hasan Bey’in toplayıp neşrettiği malzeme , unutulmaya yüz tutan ve hatta unutulmuş bile diyebileceğimiz Ahilik prensiplerini , hatırlarda yaşatmaya hem namzet ve hem de bu yolda , daha yeni araştırmalar için bir teşvik meselesidir.
A.K.(2) imzalı bir “Takdime” den sonra A.Talat Bey’in “Çankırı’da Ahi Teşkilatı, Ahi Evran” başlıklı küçük bir izahatı vardır.Ayrıca eser müellifinin “Çankırı Tarih ve Halkiyatı notlarından” başlığı altında eserin yazılması sebeplerini tenvir eden(aydınlatan) iki sahifelik küçük bir başlangıcı vardır. Müellif bu mukaddime kitabının münderecatını başlıca 3 fasıla ayırmıştır:
1-Ahilik devrinden kalma esnaf teşkilatı, 2-Çankırı gençlerinin eski içtimâî hayatlarında sohbet usulleri, 3-Çankırılıların ilk ve sonbahar gezme âlemleri, düğünler, mahallî adetler…. Bu fasıllar altında toplanan maddeler muhtelif cepheden Ahilik teşkilatı hâtırâlarını ve bakiyelerini tenvir ettiği(aydınlattığı) gibi yazarın kendisi de notlarla kıymetli izahlarda bulunmuştur. Tarihî mâlûmatla yan yana, halk edebiyatı nümuneleri de imkan dahilinde toplanmıştır.
Kitabın sonuna zeyl olmak üzere, aynı müellifin topladığı mahallî –Maniler- dercedilmiştir. 312 adet maniden ibaret olan bu şiirler her nekadar Çankırı lehçesi üzerine tespit edilmemişse de-herhalde mahallî lehçe nazarı dikkate alınsaydı daha fazla makbule geçerdi-bu nevi edebiyatımızın mukayesesinde rol oynayacaktır. “Kaçakçılar”a dair küçük malûmata bir türkü de ilave edilmiştir. Ahiliğe ait zengin bir mevad hazinesi olan bu eser, şüphesiz çok istifadeli ve çok yerinde neşredilmiştir.
Bu muazzam işi başaran Hacı Şeyhoğlu’na tebrikler, eserin hâmîsi A. Talat Beyefendiye de teşekkürle karışık saygılar….”.
56 yıllık ömrünü tam anlamıyla Çankırı’ya adamış ve 1 Ağustos 1938’de aramızdan ayrılmış olan Şeyhoğlu Hasan Üçok’a Yüce Allah’dan rahmet niyaz ediyorum.
___________________________________________________________________-
(1) Prof. Dr. Ali Birinci, Tarihin Gölgesinde (Meşahir-i Meçhüleden Birkaç Zât), Dergah Yayınları, İstanbul, 2001 s.330.
Çankırı Araştırmaları Sitesi 