Çankırı Müftülüğü kayıtlarında Atâ Efendi’nin özgeçmişi aşağıdaki şekilde yer almaktadır:
“Abdullah ATA EFENDİ (ATABEK) (01.12.1917 – 19.05.1932)
1873 yılında Selanik’te doğdu. Babası Salim Efendi idi. İlkokulu Çankırı’da Sıbyan mektebinde okudu. 1293 de Çankırı’da Rüştiye mektebine girdi. 1303 senesinde birinci derecede Şehadetname alarak mezun oldu. Sonra Hacı Hafız İbrahim Efendinin dersine devam etti. 1309 da tekrar Çankırı’ya geldi. Evliya Efendi namıyla bilinen Muhammed Raşid Efendiden ders gördü ve 1316 da icazet aldı. Hatun Medresesi Müderrisliği imtihanına girdi. 1323 de Ertuğrul Mektebi Muallimi, 1325 de Çankırı Belediyesi katibi oldu. Aynı sene Mektebi İdadiye Türkçe Muallimi olarak atandı. 1333 yılında Evkaf memuru oldu ve aynı sene daireyi vekaleten idare etti. Daha sonra Çankırı Vilayet Müftüsü oldu. (Kanunu evvel 1333)15 yıl 9 ay aynı görevi yürüten Ata Efendi 19.05.1932 tarihinde vefat etti. Arapça ve Farsça biliyordu. Te’lifi yoktu. “.
ATÂ EFENDİ’NİN SİYASÎ HAYATI NASIL BİTTİ!
1917 yılı Aralık ayından vefat tarihine (18 Mayıs 1932) kadar Çankırı müftülüğü yapan Âta Efendi, Atatürk’ün Çankırı ziyaretine kadar aktif siyasal faaliyetler içinde yer almıştır. Önce Çankırı İttihat ve Terakki Kulübü Başkanlığı, Millî Mücadele döneminde Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Başkanlığı görevini yürütmüştür. Daha sonra da Cumhuriyet Halk Fırkası başkanlığına getirilmiştir. Din adamları ve askerlerin siyaset yapmasına karşı olan Gazî Mustafa Kemal Atatürk, 23 Ağustos 1925’de gerçekleştirdiği Çankırı ziyaretinde Atâ Efendi’nin siyasî görevini sona erdirmiştir.
Bu durumu Çankırı mebusu Ahmet Talat Bey şu şekilde anlatmakadır:
“23 Ağustos 1925 günü mebus Ziya, Rifat, müdde-i umumî Şevket Beyler ve müftü Atâ Efendi ile Belediye Reisi Cemal Efendi, vali Cemil Bey’in refakatinde on saatlik mesafedeki Çandır Hanı’na gidildi. Bindiğimiz tenekeden iki Ford otomobili idi.
Burada Gazi otomobilinden indiler. Sırtında gri renkli keten kostüm, başlarında çok yumuşak hasır panama şapka vardı. Şapkayı çıkararak elimizi sıkarken vali isimlerimizi söylüyordu. Müftü efendiyi “Halk partisi reisi” diye takdim edince mânalı bir tebessümle:
-Hem müftü, hem parti reisi nasıl olur? Buyurdular.
Bu söz rahmetli müftünün siyasî hayatına son vermişti.”
VEFAT HABERİ
ZİYAI MÜESSİF(ÜZÜCÜ BİR KAYIP) [7]
“Müftü Atâ Efendi ansızın vefat etti. On beş seneye karip(yakın) bir zamandan beri şehrimiz müftülüğünü ifa etmekte olan Ata Efendi, evvelki Çarşamba günü fücceten(aniden) vefat etmiştir. [5]
Memleketin nadiren yetiştirdiği fazıl, şair,katip ve çok muhterem bir zat olan mumaileyh aynı zamanda hürriyetin hadimlerinden idi.İlk Meşrutiyet inkılabında Çankırı hürriyetperverlerinin önüne geçerek uzun müddet Çankırı İttihat ve Terakki Kulübü ve Müdafaayı Hukuk Cemiyeti riyasetlerini (başkanlığını) ifa etmiş, itilaf hükümetinin gadrine uğramıştır.
Cenazesi büyük bir ihtifalle(törenle) kaldırılarak Sarıbaba mezarlığına defnedilmiştir. Çankırı için büyük bir zayiat olan mumaileyhe mağfiret diler, kederdîde oğlu, vilayet merkez baytarı Salih bey ile diğer evlat ve ailesini taziye eyleriz.
Vefatını yukarıda teessürle yazdığımız müftü Atâ Efendi’nin cenazesini defnedip de avdetimizde ehibbasından(dostlarından) bir zat, mumaileyhin meşrutiyetten evvel de hürriyetperver olduğunu belirtmiştir. Hatta, 1905 tarihinde Ebulhüda’nın adamlarından Çankırı Mutasarrıfı Cevdet Paşa’nın jurnali üzerine Fizan’a nefyedilen üç kişi hanelerinden kaldırıldıkları gece, irticalen söyledikleri üç beyitlik şiirini derç ediyoruz.
Beşer cinsi acap kurtulmadı hâlâ cehâletten
Bekâyı nâm için korkar niçin fânî hakâretten
Şiârı ademi hür olmalı hem de vatanperver
Hamiyyet nâmına bahsetmeli fenni siyâsetten
Efendi kıssahanlıkla geçer vaizin ömrü
Hakîkat dinle, hak söyle geçip bu köhne adetten” (1)
KABRİ
Atabek soyadını alan ailenin Sarıbaba’daki mezarlığı 505 no.lu adada bulunmaktadır. MEBİS kayıtlarında adı yer almamıştır. Aileden aldığımız bilgiye göre Müftü Atâ Efendi aynı adada medfundur. Muhtemelen ismi yanlış kaydedilmiştir.
18 Mayıs 1932’de aramızdan ayrılan ve çok yönlü bir şahsiyet olan Müftü Atâ Efendi’yi rahmetle anıyoruz.
NOT:Müftü Atâ Efendi hakkındaki ilk yazımız 19.12.2004 tarihinde bu sitenin ilk versiyonunda yayımlanmıştır. (Hakkı Duran)
(1) Çankırı’da yayınlanan haftalık Duygu Gazetesinde duyurulan ölüm haberi, Duygu, 21 Mayıs 1932. Duygu Gazetesi’nin cumartesi günleri çıktığı dikkate alınınca ölüm tarihi 18 Mayıs 1932 olmalıdır. Vefat tarihi müftülük kayıtlarında 19 Mayıs 1932 olarak yer almaktadır.
Çankırı Araştırmaları Sitesi 